Zastanawiasz się, przez jaki czas sprawca może być jeszcze pociągnięty do odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo? A może martwisz się, czy jeszcze uda Ci się pociągnąć sprawcę do odpowiedzialności? Albo przeciwnie – jesteś zmęczony ciągłą groźba odpowiedzialności karnej i chcesz wiedzieć, kiedy odzyskasz spokój?
Artykuł ten przygotowali dla Państwa specjaliści od prawa karnego z Kancelarii Adwokackiej Majchrzak Panas, którzy na co dzień pomagają klientom z całego kraju w sprawach karnych, w tym również w zagadnieniach związanych z przedawnieniem karalności.
Ile lat trzeba czekać na przedawnienia?
Podstawowe zasady są klarowne.
Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
- 40 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
- 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
- 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
- 10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
- 5 – gdy chodzi o pozostałe występki (art. 101 § 1 k.k.).
Zbrodnia a występek – definicje, kluczowe różnice i przykłady
Jak widać, długość okresu przedawnienia karalności zależy między innymi od rodzaju przestępstwa.
Czym jest zbrodnia? W polskim prawie karnym zbrodnia to szczególnie poważne przestępstwo. Zgodnie z definicją z art. 7 § 2 k.k. za zbrodnię uznaje się czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata lub karą surowszą. Zbrodniami są przykładowo: zabójstwo (art. 148 § 1 k.k.), ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 156 § 1 k.k.), handel ludźmi (art. 189a k.k.), zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 3 k.k.) czy udział w zorganizowanej grupie przestępczej o charakterze terrorystycznym (art. 258 § 4 k.k.).
A czym jest występek? To przestępstwo mniej poważne niż zbrodnia. Według art. 7 § 3 k.k. występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, grzywną powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą jeden miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Do występków należą między innymi: średni i lekki uszczerbek na zdrowiu (art. 157 § 1 i 2 k.k.), prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości (art. 178a § 1 k.k.), groźba karalna (art. 190 § 1 k.k.), znęcanie się fizyczne lub psychiczne (art. 207 § 1 k.k.) czy kradzież zwykła (art. 278 § 1 k.k.).
Dlaczego to rozróżnienie może mieć dla Ciebie znaczenie? Specjaliści od prawa karnego wiedzą, że właśnie od „klasy” przestępstwa zależy długość okresu przedawnienia. Dla zbrodni okres ten jest najdłuższy, natomiast dla występków – znacząco krótszy. Właściwa klasyfikacja czynu bywa kluczowa dla przyszłości sprawcy, dlatego warto powierzyć analizę tego aspektu doświadczonej kancelarii. W postępowaniu karnym walka o łagodniejszą kwalifikację może okazać się jedną z najbardziej kluczowych.
Kiedy przedawniają się przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego?
Zgodnie z art. 101 § 2 k.k., karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
Oznacza to, że przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (np. zniesławienie, naruszenie nietykalności cielesnej) mają znacznie krótszy termin przedawnienia – zaledwie rok od momentu, w którym pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy, ale w żadnym wypadku nie później niż trzy lata od popełnienia czynu.
Jeżeli więc nie zdążysz złożyć prywatnego aktu oskarżenia w odpowiednim czasie – sprawca może uniknąć odpowiedzialności karnej. Warto jednak pamiętać, że prawo cywilne zawiera znacznie bardziej gwarancyjne reguły przedawnienia roszczeń i nadal będziesz w stanie dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Kiedy liczymy początek terminu przedawnienia?
Zasadniczo termin przedawnienia karalności należy liczyć od czasu popełnienia czynu. Jak stanowi art. 6 § 1 k.k., czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Przykładowo, w przypadku przestępstwa prowadzenia w stanie nietrzeźwości decydująca jest data zatrzymania kierującego przez Policję.
Pierwszą szczególną regułę przewiduje art. 101 § 3 k.k., zgodnie z którym, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił. Zatem, jeżeli przy przestępstwie nieumyślnego spowodowania śmierci skutek (zgon) nastąpił później niż samo działanie sprawcy – to bieg przedawnienia zaczyna się od momentu śmierci pokrzywdzonego a nie od momentu działania sprawcy (art. 101 § 3 k.k.).
Druga wyjątkowa reguła została przewidziana w art. 101 § 3a k.k., zgodnie z którym, w przypadku przestępstwa popełnionego w czasie dłuższym niż jeden dzień bieg przedawnienia rozpoczyna się z upływem ostatniego dnia, w którym sprawca swoim zachowaniem wypełniał znamiona przestępstwa. Do przestępstw popełnionych w dłuższym okresie zaliczymy np. znęcanie się fizyczne lub psychiczne. W takim wypadku bieg przedawnienia rozpoczyna się od ostatniego dnia działania sprawcy i to niezależnie od tego, jak długo trwało przestępstwo (miesiąc, rok, pięć lat, itp.).
Dlatego w Twoim indywidualnym przypadku – by dobrze ocenić, kiedy zaczął bieg termin przedawnienia karalności – warto skontaktować się z dobrym adwokatem. Specjaliści od spraw karnych z Kancelarii Adwokackiej Majchrzak Panas we Wrocławiu pomogą w ocenie Twojej sytuacji i podjęciu najlepszych kroków. Pamiętaj, nawet z pozoru prosta sprawa może skrywać wiele pułapek.
Czy są przestępstwa, które się nie przedawniają?
W art. 101 § 4 k.k. wskazano, że w przypadku przestępstw:
- przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności,
- określonych w rozdziale XXV k.k., popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego,
- określonych w art. 156a i art. 191b k.k., popełnionych na szkodę małoletniego
przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez pokrzywdzonego 40. roku życia.
Innymi słowy: jeśli pokrzywdzonym jest małoletni, a sprawca dopuścił się szczególnie ciężkiego czynu – to nie wystarczy sam upływ czasu według zwykłych reguł. Termin przedawnienia może być faktycznie wydłużony aż do osiągnięcia przez pokrzywdzonego konkretnych progów wiekowych.
Oznacza to, że w takich sytuacjach nawet upływ podstawowego terminu 5, 10, 15 czy 20 lat może nie prowadzić do przedawnienia – i sprawca nadal może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.
Dla Ciebie, jeśli jesteś pokrzywdzonym lub sprawcą takiego czynu – kluczowe jest, by dobry adwokat przeanalizował czy dana sprawa nie wchodzi w jeden z tych wyjątkowych przypadków.
Czy możliwe jest przedłużenie okresu przedawnienia?
W praktyce kancelarii specjalizującej się w prawie karnym takie zagadnienie pojawia się często. Zgodnie z art. 105 k.k. (oraz powiązanymi przepisami) – jeśli w okresie, o którym mowa w art. 101 § 1, zostało wszczęte postępowanie, karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia (lub innej czynności procesowej).
W praktyce oznacza to, że jeden czynnik procesowy (np. wszczęcie śledztwa) może „wydłużyć” termin przedawnienia. Dobry adwokat we Wrocławiu zwróci uwagę: nawet jeśli termin 10 lat lub 5 lat miałby upłynąć – jeżeli nastąpiła czynność przerwania – to czas przedawnienia karalności się przesuwa.
Dlatego: jeżeli myślisz, że „już za późno” albo że „termin się skończył” – nie zakładaj tego automatycznie. Skontaktuj się ze specjalistą od spraw karnych, który sprawdzi, czy przerwany został bieg przedawnienia.
Szukasz pomocy?
Jeśli masz pytania o przedawnienie karalności, w szczególności jeśli obawiasz się, że grozi Ci odpowiedzialność lub jesteś pokrzywdzony przestępstwem i chcesz zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami upływu terminów – nie działaj sam. Skontaktuj się z naszym zespołem: Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas we Wrocławiu. Jesteśmy specjalistami od prawa karnego, pomagamy klientom z różnych części Polski w przypadkach związanych z przedawnieniem, analizą terminów, przygotowywaniem pism i reprezentacją przed sądem.
Dobry adwokat wyjaśni Ci różnice między poszczególnymi rodzajami przestępstw, wskaże najlepszą strategię, sprawdzi czy termin przedawnienia już upłynął lub czy został przedłużony, i w razie potrzeby przygotuje odpowiednie pismo procesowe.
Działając z nami zyskujesz:
- pomoc doświadczonej Kancelarii Adwokackiej z Wrocławia,
- indywidualne podejście do Twojej sprawy,
- profesjonalne doradztwo i reprezentację.
Podsumowanie – najważniejsze kwestie, na które musisz zwrócić uwagę
- Sprawdź, jaki rodzaj czynu (zbrodnia/występek) i jakie jest ustawowy zagrożenie – to określa bazowy termin przedawnienia (art. 101 § 1).
- Zwróć uwagę, czy sprawa nie dotyczy pokrzywdzonego małoletniego – wówczas art. 101 § 4 może wydłużyć termin do ukończenia przez pokrzywdzonego 40 roku życia.
- Sprawdź, czy bieg przedawnienia został przedłużony – to może wydłużyć okres, w którym sprawca nadal może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
- Jeśli działasz w imieniu pokrzywdzonego w sprawie prywatnoskargowej, pamiętaj o specjalnym terminie: rok od momentu dowiedzenia się o sprawcy, ale nie później niż 3 lata od czynu (art. 101 § 2).
- Nie zakładaj z góry, że przedawnienie już nastąpiło – złożenie sprawy w określonym terminie lub odpowiednie działanie mogą mieć kluczowe znaczenie.
- Określ, od kiedy biegnie termin – dzień popełnienia czynu, dzień skutku, ostatni dzień działania sprawcy (art. 101 § 3 i § 3a).
Chcesz uniknąć ryzyka lub działasz w sprawie karnej? Zwróć się do nas: Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas we Wrocławiu specjalizuje się w prawie karnym i przedawnieniu — i z przyjemnością pomoże Ci znaleźć najlepsze rozwiązanie.
Nie zwlekaj – umów się na konsultację już dziś i skorzystaj z pomocy doświadczonych ekspertów.
