Czy Twój pracodawca narusza Twoje prawa pracownicze? Masz wątpliwości, czy jesteś uczciwie i równo traktowany? Padłeś ofiarą mobbingu ze strony pracodawcy lub współpracowników? Zastanawiasz się, czy możesz zgłosić naruszenie swoich praw i jak to zrobić? Wielu pracowników obawia się, że skarga do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) może „sprowadzić na nich kłopoty”, inni nie wiedzą, jakie wymogi formalne musi spełniać takie pismo. W tym poradniku krok po kroku wyjaśniamy, jak poprawnie złożyć skargę, jakie prawa Ci przysługują i jak wygląda cała procedura.
Jakie przepisy regulują skargi do PIP?
Podstawowym aktem prawnym jest ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. 2024, poz. 1712).
Ustawa ta określa kompetencje PIP, w szczególności w zakresie kontroli przestrzegania prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, legalności zatrudnienia oraz innych zagadnień wynikających ze stosunku pracy.
W jakich sytuacjach możesz złożyć skargę?
Możesz zwrócić się do PIP zawsze wtedy, gdy uważasz, że Twój pracodawca narusza przepisy prawa pracy. Przykłady to:
- brak wypłaty wynagrodzenia albo opóźnienia w jego wypłacie,
- niewłaściwe naliczanie godzin nadliczbowych,
- nieudzielanie urlopu wypoczynkowego,
- łamanie zasad BHP,
- zatrudnianie „na czarno” lub bez wymaganego zezwolenia,
- niewydawanie świadectwa pracy.
Pamiętaj, że PIP nie zajmuje się sprawami cywilnoprawnymi (np. umową zlecenia, B2B), świadczeniami z ZUS ani podatkami. Jeśli Twój problem dotyczy tych kwestii – właściwą drogą będzie sąd, ZUS albo urząd skarbowy.
Niemniej warto pamiętać, że jednym z najpowszechniejszych naruszeń prawa pracy jest ukrywanie stosunku pracy pod innym, mniej gwarancyjnym stosunkiem prawnym, jak przykładowo umowa zlecenia. W takich przypadkach organy PIP są uprawniane do wytaczania powództw o ustalenie stosunku pracy, a jeżeli taka sprawa została już wytoczona wcześniej – to za zgodą pracownika – są uprawnione do wstąpienia do sprawy.
Kto może złożyć skargę do PIP?
To nie tylko przywilej pracowników! Skargę mogą złożyć:
- obecni pracownicy,
- byli pracownicy,
- osoby, które nie były zatrudnione, ale mają wiedzę o naruszeniach (np. świadkowie).
Takie rozwiązanie ma na celu wzmocnienie kontroli nad pracodawcami – prawo pracy chroni nie tylko zatrudnionych, ale też porządek w całym obrocie gospodarczym.
Gdzie należy złożyć skargę?
Co do zasady skargę kieruje się do okręgowego inspektoratu pracy lub jego oddziału terenowego, właściwego miejscowo ze względu na siedzibę pracodawcy.
Właściwość miejscowa PIP może być jednak ustalana nie tylko według siedziby pracodawcy, ale również według lokalizacji danego zakładu pracy. Oznacza to, że jeśli pracodawca posiada kilka oddziałów, do rozpatrzenie skargi będzie właściwy inspektorat PIP właściwy dla miejsca, w którym faktycznie wykonywana jest praca lub gdzie doszło do naruszenia prawa pracy.
Przykład: jeśli Twój pracodawca ma siedzibę we Wrocławiu albo tam znajduje się oddział, w którym rzeczywiście świadczysz pracę, złóż skargę do Okręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocławiu.
Jak możesz złożyć skargę?
Masz trzy możliwości:
- pisemnie (papierowo) – tradycyjne pismo z podpisem,
- drogą elektroniczną – np. przez platformę ePUAP,
- ustnie do protokołu – w siedzibie PIP.
Uwaga: jeśli wybierasz drogę elektroniczną, Twoja skarga musi być opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub osobistym. Skan podpisanego pisma nie wystarczy.
Jakie elementy musi zawierać skarga?
Aby Twoje zgłoszenie było skuteczne, pamiętaj o kilku elementach:
- imię i nazwisko,
- adres,
- adres e-mail lub telefon do kontaktu,
- opis sprawy i dane pracodawcy (nazwa, adres),
- własnoręczny podpis (przy papierowej wersji),
- podpis elektroniczny (przy wersji elektronicznej).
Pamiętaj – Skargi anonimowe lub niepodpisane pozostają bez rozpoznania.
Czy skarga do PIP jest płatna?
Złożenie skargi jest całkowicie bezpłatne. Nie ponosisz żadnych kosztów, niezależnie od formy złożenia pisma.
Czy możesz złożyć skargę anonimowo?
Państwowa Inspekcja Pracy nie rozpatruje skarg anonimowych.
Jednocześnie masz gwarancję poufności – inspektor nie ujawni Twoich danych pracodawcy, chyba że sam wyrazisz na to pisemną zgodę. W orzecznictwie podkreśla się, że ochrona sygnalisty jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania systemu prawa pracy.
Jeżeli pracodawca zwolni pracownika w związku ze złożeniem przez niego skargi, takiego zachowanie może nosić znamiona stosowania mobbingu albo dyskryminacji pracowniczej. Wówczas pracownik będzie uprawniony do dochodzenia ochrony swoich praw przed sądem pracy, włącznie z przywróceniem do pracy i zapłatą odszkodowania i zadośćuczynienia.
Czy skarga dotyczy tylko aktualnego pracodawcy?
Skargę możesz wnieść także przeciwko byłemu pracodawcy, jeśli uważasz, że w czasie zatrudnienia naruszał przepisy prawa pracy. Co więcej, jeżeli posiadasz wiedzę o nieprawidłowościach w zakładzie pracy, w którym ani nie jesteś obecnie ani nie byłeś w przeszłości zatrudniony, nadal możesz wnieść skargę do Państwowej Inspekcji Pracy i domagać się przeprowadzenia kontroli.
Czy pracownik składający skargę jest chroniony?
Przepisy ustawy gwarantują ochronę pracownikowi niezależnie od tego, czy złożył skargę, czy też jedynie w toku kontroli podał informacje obciążające dla pracodawcy.
Art. 23 ust. 2 ustawy o PIP stanowi, że jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że udzielenie inspektorowi pracy informacji w sprawach objętych kontrolą przez pracownika lub osobę, o których mowa w ust. 1 pkt 3 [chodzi o wszystkie osoby, które niezależnie od podstawy prawnej były lub są zatrudnione u danego pracodawcy] ale także , mogłoby narazić tego pracownika lub osobę na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia tej informacji, inspektor pracy może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości tego pracownika lub osoby, w tym danych osobowych.
Podobnie przepis art. 44 ust. 1 i 3 ustawy o PIP stanowi, że pracownicy wykonujący czynności kontrolne są odpowiedzialni za sumienne wykonywanie swoich obowiązków, w szczególności za rzetelne i obiektywne ujmowanie i dokumentowanie wyników kontroli oraz za przestrzeganie przepisów o ochronie informacji niejawnych, a nadto są obowiązani do nieujawniania informacji, że kontrola przeprowadzana jest w następstwie skargi, chyba że zgłaszający skargę wyrazi na to pisemną zgodę.
Z powyższego wynika zatem, że wyłącznie od Ciebie zależy, czy Twoje dane zostaną ujawnione pracodawcy. W razie braku takiego wyraźnego wskazania kontrolerzy z PIP mają obowiązek zachować twoje dane w tajemnicy.
Nawet jeśli pracodawca dowiedziałby się o Twojej skardze i próbował stosować wobec Ciebie działania odwetowe, takie jak wypowiedzenie umowy, mobbing czy inne formy nacisku – prawo stoi po Twojej stronie. W takiej sytuacji możesz dochodzić roszczeń przed sądem pracy, a przepisy zakazujące dyskryminacji i nierównego traktowania stanowią dodatkową tarczę ochronną. Jeśli spotkały Cię tego rodzaju działania, zgłoś się do Kancelarii Adwokackiej Majchrzak Panas we Wrocławiu – pomożemy Ci skutecznie bronić swoich praw.
Jak długo trwa rozpatrywanie skargi?
PIP powinien rozpatrzyć Twoją sprawę bez zbędnej zwłoki, co do zasady w ciągu miesiąca od jej otrzymania. W przypadku bardziej skomplikowanych spraw termin może wydłużyć się do 2 miesięcy. Kwestie terminów regulują w tym przypadku ogólne przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
Jak wygląda kontrola PIP?
Po przyjęciu skargi inspektor może zdecydować o przeprowadzeniu kontroli. Taka kontrola najczęściej odbywa się bez wcześniejszego zawiadomienia pracodawcy.
Inspektor ma prawo m.in. do:
- swobodnego wstępu na teren zakładu pracy,
- żądania okazania dokumentów,
- przesłuchiwania pracowników.
Warto wiedzieć, że zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIP, organy Państwowe Inspekcji Pracy mają prawo nakazać usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, a niezastosowanie się przez pracodawcę do obowiązku może prowadzić do nałożenia kar. Organy PIP mogą również nakazać wstrzymanie pracy, przekierowanie pracowników do innej pracy, wstrzymanie eksploatacji maszyn. Szerokie uprawnienia organów PIP są zatem zorientowane na pełną i rzeczywistą ochronę pracowników.
Wzór skargi do PIP
Wrocław, dnia 3 maja 2025 r.
Jan Kowalski
PESEL: 96736149725
ul. Przykładowa 1/11, 50-520 Wrocław
jan.kowalski@wzór.pl, +48 567 456 900
Państwowa Inspekcja Pracy
Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu
ul. Zielonego Dębu 22, 51-621 Wrocław
Dot. pracodawcy:
Zakład Pracy Sp. z o.o. z/s we Wrocławiu
KRS: 000011111
ul. Szablonowa 2, 50-502 Wrocław
SKARGA
Zwracam się z prośbą o przeprowadzenie kontroli w przedsiębiorstwie Zakład Pracy Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu z uwagi na rażące naruszenie przepisów prawa pracy, polegające na niewypłacaniu wynagrodzeń w terminie oraz wymuszaniu pracy w godzinach nadliczbowych bez wynagrodzenia.
Proszę o zachowanie w poufności moich danych osobowych, ponieważ obawiam się odwetu ze strony mojego pracodawcy.
Jan Kowalski
Załączniki:
- kserokopia umowy o pracę,
- wydruk z rachunku bankowego.
Praktyczne wskazówki w skrócie
- Skargę mogą składać pracownicy obecni, byli i osoby trzecie.
- Możesz ją złożyć papierowo, elektronicznie (z podpisem) albo ustnie do protokołu.
- Skarga musi być podpisana i zawierać Twoje dane.
- Anonimowe skargi pozostają bez rozpoznania.
- Twoje dane są chronione.
- Nie ponosisz żadnych opłat.
- PIP zwykle rozpatruje sprawę w ciągu miesiąca.
Podsumowanie
Zastanawiasz się, jak przygotować skargę? Obawiasz się reakcji pracodawcy albo chcesz upewnić się, że Twoje prawa zostaną właściwie zabezpieczone? Potrzebujesz kompleksowej oceny swojej sytuacji prawnej?
Skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką Majchrzak Panas we Wrocławiu. Pomożemy Ci przygotować skuteczną skargę do Państwowej Inspekcji Pracy, a także – jeśli będzie taka potrzeba – będziemy reprezentować Cię przed sądem pracy.
