Proces dziedziczenia to nie tylko kwestia emocjonalna, ale także prawna – wymagająca precyzyjnego działania i dobrej znajomości przepisów prawa spadkowego. Spadkodawca może ten proces ułatwić i wyrazić swoją ostatnią wolę. Testament to kluczowy dokument pozwalający każdemu świadomie rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Prawidłowe sporządzenie testamentu to gwarancja, że ostatnia wola zostanie wykonana, a ewentualne spory spadkowe będą ograniczone do minimum.  

W tym artykule wyjaśniamy co to jest testament, jakie są rodzaje testamentów, kiedy testament jest ważny, jak wygląda procedura jego unieważnienia oraz jaka jest rola adwokata w sprawie spadkowej związanej z testamentem, także we Wrocławiu. 

Testament – czym jest i dlaczego warto go sporządzić? 

Testament to jednostronne oświadczenie woli spadkodawcy, w którym rozporządza majątkiem na wypadek śmierci. Ważny testament może zostać sporządzony wyłącznie przez osobę posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych i swobodę testowania. Pozwala on nie tylko na wskazanie, kto i w jakiej części ma dziedziczyć majątek zmarłego, lecz także na wydziedziczenie określonych osób, ustanowienie zapisów zwykłych i zapisów windykacyjnych lub nałożenie określonych obowiązków na spadkobierców (np. opieka nad osobą bliską). W polskim systemie prawnym testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym – to znaczy, że w razie jego istnienia majątek dzielony jest zgodnie z wolą zmarłego, a nie według ustawowych reguł. 

Kiedy testament jest ważny? Wymogi formalne

Ważny testament może sporządzić wyłącznie osoba pełnoletnia posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 KC), która nie została ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo – jest to tak zwana zdolność testowania. Osoby nieposiadające pełnej zdolności do czynności prawnych nie mogą skutecznie rozporządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci – ich testament jest z założenia nieważny. Testament musi być sporządzony osobiście przez spadkodawcę – nie można ustanowić pełnomocnika do jego sporządzenia, ani sporządzić go wspólnie z inną osobą (np. małżonkiem). Wskazania dotyczące spadkobierców, zapisów czy poleceń muszą być jednoznaczne i nie pozostawiać wątpliwości co do woli testatora. Skuteczny testament musi także spełniać określone wymogi formalne oraz materialne.  

Jaki testament jest najlepszy? Rodzaje testamentów

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, jaki testament jest najlepszy, ponieważ wiele zależy od okoliczności danego przypadku. Dobry adwokat od spadków przeanalizuje Twoją sytuację i udzieli rzetelnej porady prawnej. Wyróżnia się następujące formy i rodzaje testamentów:  

Testament zwykły – pisemny, który dzieli się na:  

• Testament holograficzny – napisany w całości pismem ręcznym przez spadkodawcę, podpisany i opatrzony datą. Brak daty nie zawsze powoduje nieważność, ale może prowadzić do sporów, szczególnie w przypadku ujawnienia innego testamentu lub odwołania testamentu. 

• Testament allograficzny – polegający na oświadczeniu w obecności dwóch świadków ostatniej woli ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spisuje się w protokole z podaniem daty, odczytaniem w obecności świadków i złożeniem podpisów pod protokołem przez spadkodawcę, osobę, wobec której wola została oświadczona oraz przez świadków.   

• Testament notarialny – sporządzony w formie aktu notarialnego. Ze względu na zachowanie tej szczególnej formy, jak też sporządzenie go przez notariusza, który musi zweryfikować zdolność i swobodę testowania spadkodawcy, daje największą pewność co do ważności i bezpieczeństwa dokumentu. Praktyka naszych adwokatów we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku pokazuje, że jest on najtrudniejszy do podważenia.  

Testament szczególny – mający ograniczoną ważność czasową i szczególne wymogi. Wyróżniamy: 

• Testament ustny – w razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Jeden ze świadków albo osoba trzecia powinna spisać oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.  

• Testament podróżny – podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, a następnie pismo w obecności świadków jest odczytywane i podpisane przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę lub jego zastępcę.  

• Testament wojskowy – jest to szczególna forma testamentów wojskowych określona rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej wydanym w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.  

Kancelaria Adwokacka Wrocław – pomoc prawna w sprawie spadku i testamentu. 

Jeśli potrzebujesz pomocy w sporządzeniu testamentu, chcesz zabezpieczyć interesy swoje lub bliskich, bądź masz wątpliwości co do ważności istniejącego dokumentu – skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką we Wrocławiu. Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas – Adwokat we Wrocławiu specjalizuje się w sprawach spadkowych, a nasz doświadczony prawnik pomoże Ci przejść przez cały proces i skutecznie zabezpieczy Twoje prawa w postępowaniu spadkowym.  

Kiedy można unieważnić testament? 

Unieważnienie testamentu jest trudne, ale nie jest niemożliwe. Wiele zależy od tego, czy spadkodawca dochował wymogów formalnych. Inne sytuacje, w których testament może zostać uznany za nieważny dotyczą wad oświadczeń woli, czyli w skrócie – swobody testowania świadomie i zgodnie z własną ostatnią wolą. 

Unieważnienie testamentu – wada oświadczenia woli. 

Zgodnie z art. 945 Kodeksu Cywilnego testament jest nieważny, jeśli został sporządzony: 

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (np. choroba psychiczna, demencja, nietrzeźwość, silny stres, zaburzenia metaboliczne), 

• pod wpływem błędu, który miał istotny wpływ na treść rozporządzenia (np. mylne przekonanie co do sytuacji rodzinnej lub majątkowej, błędne przekonanie o śmierci osoby, którą testator chciał powołać do spadku), 

• pod wpływem groźby lub przymusu – zarówno fizycznej, jak i psychicznej ingerencji osoby trzeciej w sporządzenie testamentu.  

Unieważnienie testamentu – naruszenie formy testamentu. 

W sprawach spadkowych warto pamiętać, że nawet najdrobniejsza forma błędu może skutkować nieważnością testamentu własnoręcznego. Bardzo często jest to np. brak podpisu własnoręcznego w testamencie pisemnym (holograficznym), czy też sporządzenie go za pomocą komputera, zamiast pisma ręcznego. Problematyczne może okazać się także pominięcie daty, szczególnie przy ujawnieniu dwóch testamentów.

Czy brak daty w testamencie powoduje jego nieważność? Nie – brak daty nie powoduje automatycznie nieważności testamentu, ale może budzić wątpliwości co do okoliczności sporządzenia testamentu, co w praktyce może skutkować jego unieważnieniem. Bardzo częstym błędem jest napisanie, że „zapisuje się” komuś np. mieszkanie, a nie „powołuje go do spadku”. W takiej sytuacji, jeżeli majątek jest większy, Sąd może uznać, że tak sporządzony testament jest w istocie zapisem windykacyjnym lub zapisem zwykłym. Testament będzie skuteczny tylko, gdy to mieszkanie wyczerpuje cały – lub prawie cały – majątek zmarłego.  

Podobne błędy mogą się pojawić w przypadku testamentu notarialnego np. niewłaściwe odczytanie, brak podpisu testatora i świadków. W takiej sytuacji z całą pewnością nie spełniono wszystkich formalnych wymogów. Z kolei przy innych formach testamentu kluczowe jest zachowanie wymogów czasowych i spisanie testamentu w odpowiednim terminie na piśmie lub osobowych, czyli złożenie ostatniej woli w obecności odpowiedniej ilości świadków lub urzędnika.

Na poradach prawnych z prawa spadkowego często otrzymujemy pytanie, czy testament sporządzony za granicą jest ważny w Polsce? Tak, testament jest ważny, jeśli spełnia wymogi prawa kraju, w którym został sporządzony, lub prawa polskiego oraz wytyczne co do formy testamentu. Miejsce sporządzenia testamentu nie ma tutaj znaczenia. W takiej sytuacji konieczna będzie analiza testamentu przez doświadczonego adwokata spadkowego, który przygotuje najlepszą linię obrony w Sądzie.   

Unieważnienie testamentu – brak zdolności testowania. 

Testament sporządzony przez osobę nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych (np. osobę nieletnią lub całkowicie ubezwłasnowolnioną) jest z mocy prawa nieważny. W takiej sytuacji, gdy okaże się, że testament jest nieważny, Sąd ustali krąg spadkobierców zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego.  

Unieważnienie testamentu – ingerencja osób trzecich (zmuszenie do testamentu)

Całkowicie zakazana jest wszelka aktywna pomoc innych osób przy sporządzaniu testamentu własnoręcznego. Jako przykład można wskazać podtrzymywanie ręki schorowanego testatora lub napisanie testamentu za niego, gdy stan zdrowia uniemożliwia sporządzenie dokumentu i podpisanie go. Taka ingerencja z całą pewnością może sprawić, że testament będzie nieważny. Testament może być również unieważniony, jeśli został sporządzony jako testament pod przymusem, w warunkach wyłączających swobodę decyzji, bądź narusza przepisy prawa (np. rozporządza majątkiem, którym spadkodawca nie mógł swobodnie dysponować). W praktyce adwokatów spadkowych takie sytuacje są spotykane zaskakująco często. Relacje rodzinne wielokrotnie okazują się słabsze od chęci wzbogacenia się przez nakłonienie członka rodzina do sporządzenia korzystnego dla siebie testamentu. W takich sytuacjach podstawą dokonywanej przez Sąd oceny są zeznania świadków oraz opinie biegłych, stąd też tak ważna jest pomoc prawna dobrego adwokata specjalizującego się w sprawach spadkowych.  

Jak unieważnić testament? 

Unieważnienie testamentu następuje wyłącznie na drodze sądowej. Powództwo o stwierdzenie nieważności testamentu może wnieść każda osoba, której interes prawny został naruszony. Zgodnie z art. 945 § 2 Kodeksu Cywilnego unieważnienia testamentu może żądać uprawniony spadkobierca lub osoba mająca interes prawny. Najczęściej są to spadkobiercy ustawowi, którzy zostali pominięci w testamencie lub przy dziedziczeniu ustawowym należny byłby im większy udział w spadku.  

Jaki jest termin na unieważnienie testamentu? Termin na zgłoszenie nieważności testamentu wynosi 3 lat od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o przesłance nieważności. Jednakże nie może to nastąpić później niż 10 lat od otwarcia spadku (śmierci testatora). Przekroczenie tych terminów sprawia, że roszczenie o nieważność testamentu staje się przedawnione, a testament ważny i wiążący.  

Jakie są skutki unieważnienia testamentu? 

Unieważniony testament traktowany jest tak, jak gdyby nigdy nie istniał. Dziedziczenie następuje wówczas ustawowo, o ile nie istnieje inny ważny testament. Może również wystąpić sytuacja, w której tylko część testamentu zostanie uznana za nieważną. Pozostała część testamentu jak najbardziej może być skuteczna i ważna. Sąd dokonuje analizy jakościowej treści dokumentu i jego poszczególnych części i rozporządzeń, a nie zawsze całego dokumentu. Po unieważnieniu  testamentu może dojść do ponownego działu spadku i podzielenia majątku spadkowego zgodnie z nowymi udziałami. Dodatkowo spadkobiercy ustawowi mogą domagać się zachowku – jeśli zostali pominięci lub otrzymali mniej niż przysługiwałoby im zgodnie z dziedziczeniem ustawowym.  

Od unieważnienia testamentu trzeba odróżnić odwołanie testamentu, które może nastąpić na różne sposoby. Zasadniczym jest to, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź to, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi stary testament cech, od których zależy jego ważność. Może być też tak, że spadkodawca dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W sytuacjach, gdy nie będzie oczywiste jaki dokument jest wiążący lub jakie jest jego ostateczne brzmienie, zgodnie z art. 948 KC testament należy tak tłumaczyć, aby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Natomiast, jeżeli testament może być tłumaczony w różny sposób, należy przyjąć taką wersję, która utrzyma ostatnią wolę spadkodawcy i nada testamentowi jednoznaczną i rozsądną treść. 

Rola adwokata w sprawie testamentu 

Pomoc doświadczonego adwokata w sprawach spadkowych może okazać się kluczowa już na etapie sporządzenia testamentu. Adwokat doradzi w jaki sposób zabezpieczyć interesy spadkodawcy oraz zapewnić ważność testamentu.  

Adwokat – sporządzenie testamentu: 

• zapewnia pomoc w wyborze najbezpieczniejszej formy testamentu (własnoręczna, notarialna, szczególna), 

• czuwa nad zachowaniem wszystkich wymogów formalnych i minimalizuje ryzyko błędów, 

• doradza w kwestiach wydziedziczenia, ustanowienia wykonawcy testamentu, zapisów windykacyjnych, poleceń, 

• współpracuje z notariuszami, dba o rejestrację i bezpieczne przechowywanie testamentu. 

Adwokat –  podważenie i unieważnienie testamentu: 

• ocenia podstawy prawne do unieważnienia testamentu (stan psychiczny, błąd, groźba, naruszenie formy), 

• gromadzi dowody i dokonuje ich selekcji: zeznań świadków, opinii biegłych, dokumentacji medycznej, 

• reprezentuje klienta przed sądem lub w kancelarii notarialnej, 

• analizuje możliwość dochodzenia zachowku lub innych roszczeń. 

Ze sporządzeniem testamentu może wiązać się wiele spraw, które wymagają pomocy adwokata specjalizującego się w prawie spadkowym. Adwokat reprezentuje klientów w postępowaniach o stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, unieważnienie testamentu, a także o zmianę lub uchylenie postanowienia.  

Testament a praktyka Kancelarii Adwokackiej we Wrocławiu

Jakie są najczęściej popełniane błędy przy sporządzaniu testamentu? Poniżej znajdziesz listę najczęściej spotykanych pomyłek, które sprawiają, że testament jest nieważny.   

• sporządzenie testamentu na komputerze lub maszynie do pisania (własnoręczny testament musi być napisany odręcznie!), 

• brak podpisu lub nieczytelny podpis, 

• brak daty – choć nie zawsze powoduje nieważność testamentu, może prowadzić do sporów i wątpliwości co do ważności dokumentu, 

• wspólne rozrządzenie majątkiem przez kilka osób (np. małżonków), 

• niezachowanie odpowiedniej formy lub terminu przy testamencie szczególnym. 

Co się dzieje, gdy po prawomocnym stwierdzeniu nabycia spadku znajdzie się testament?  

Zdarza się, że po prawomocnym stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie ustawy, ujawniony zostaje testament. Może być również sytuacja odwrotna – stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie testamentu, który później okazał się nieważny, albo ujawniono inny testament. W takiej sytuacji możliwe jest złożenie wniosku o zmianę lub uchylenie postanowienia. Jednakże, jeżeli brało się udział w pierwotnym postępowaniu, można żądać zmiany postanowienia tylko wtedy, gdy nie było możliwe powołanie dowodu w pierwotnym postępowaniu. Wniosek o zmianę należy złożyć przed upływem roku od dnia, w którym powzięta została wiedza o nowym dowodzie i powstała taka możliwość.   

Sąd rozpatrzy sprawę na nowo i stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym – może zmienić wcześniejsze postanowienie (np. wskazać innego spadkobiercę lub zmienić udziały). Dlatego zawsze warto przed złożeniem wniosku skorzystać z pomocy adwokata spadkowego i upewnić się, czy testament rzeczywiście nie istnieje.  

Jak wybrać kancelarię adwokacką przy sprawach związanych z testamentem

Testament to skuteczne narzędzie prawne do świadomego zarządzania swoim majątkiem po śmierci. Jego ważność zależy od spełnienia rygorystycznych przesłanek formalnych i braku wad oświadczenia woli. Pomoc adwokata z doświadczeniem w sprawach spadkowych we Wrocławiu jest nieoceniona – zarówno przy prawidłowym sporządzeniu testamentu, jak i przy ewentualnym sądowym podważeniu dokumentu. 

Jeśli chcesz zabezpieczyć swoją ostatnią wolę lub w razie potrzeby zakwestionować nieprawidłowy testament – skontaktuj się z naszą Kancelarią Adwokacką we Wrocławiu. Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas zapewnia kompleksowe wsparcie i profesjonalną reprezentację w postępowaniu spadkowym. Pomoc doświadczonego adwokata we Wrocławiu znacząco zwiększa szanse na uniknięcie błędów, a także skuteczną ochronę interesów spadkobierców.