Koszty sądowe w sprawach karnych – kiedy możliwe rozłożenie na raty, zwolnienie, umorzenie? 

Koszty sądowe w sprawach karnych są zagadnieniem często pomijanym z uwagi na ich wtórną rolę. Zdarza się jednak, że po uprawomocnieniu wyroku są one obok kary, nawiązki czy świadczenia pieniężnego bardzo dużą dolegliwością – znacznie większą, niż sądzi oskarżony. Zagrożenie to jest szczególnie duże w procesach karnych, w których niezbędne jest wykonanie opinii biegłego sądowego. Zrozumienie co to są koszty postępowania i ile wynoszą, czy można rozłożyć koszty na raty, kiedy sąd zwalnia z kosztów postępowania, a także jakie prawa ma oskarżony w tym zakresie – pozwoli na lepsze przygotowanie do procesu i świadome wykonanie wyroku.  

Co obejmują koszty procesu karnego? Kto ponosi koszty postępowania? Jak może pomóc adwokat w sprawie kosztów sądowych? Co warto wiedzieć o kosztach postępowania? Odpowiedzi na te pytania z perspektywy i praktyki adwokata zajmującego się sprawami karnymi znajdziesz w dalszej części wpisu wraz z praktycznymi wskazówkami, jak się bronić przed obciążeniem kosztami sądowymi.  

Co to są koszty postępowania karnego i co obejmują? 

Koszty postępowania sądowego w sprawach karnych to wszystkie wydatki oraz opłaty związane z toczącym się procesem karnym. Zgodnie z art. 616 Kodeksu Postępowania Karnego koszty procesu obejmują dwie główne kategorie: 

1. koszty sądowe, 

2. uzasadnione wydatki stron, w tym wydatki z tytułu ustanowienia obrońcy lub pełnomocnika (koszt obrony adwokata, wynagrodzenie adwokata).   

Jakie wydatki wchodzą w koszty postępowania karnego? Koszty sądowe w sprawach karnych to wydatki związane z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości, takie jak opłaty za pisma, odpisy, opłaty związane z wniesieniem środków odwoławczych, opłaty za wnioski oraz wydatki faktyczne, które Skarb Państwa ponosi „z urzędu” (np. koszty tłumaczy, transportu świadków) od momentu wszczęcia postępowania. Uzasadnione wydatki stron w sprawie karnej to te koszty, które oskarżony lub oskarżyciel prywatny – ponosi w toku obrony bądź działania w procesie. Są to np. wynagrodzenie adwokata jako pełnomocnika lub obrońcy, opłaty związane z opiniami biegłych i doręczeniami.   

Co wchodzi w skład kosztów procesu? 

Z czego składają się koszty procesu? Przykładowe elementy, które mogą wchodzić w skład kosztów sądowych i wydatków w procesie karnym: 

• Opłaty sądowe: opłaty kancelaryjne, opłaty od środków odwoławczych (kasacja) oraz opłaty od wniosków.  

• Wydatki poniesione przez Skarb Państwa: koszty tłumaczeń, wynagrodzeń biegłych, zapewnienia stawiennictwa świadków, zabezpieczenia procesu, koszty doręczeń, itp. 

• Wydatki stron: koszty obrony adwokata (gdy strona korzysta z obrońcy z wyboru), koszty prywatnych opinii biegłych, doręczeń, kserokopii i innych działań podejmowanych przez stronę. 

• Koszty pomocy prawnej z urzędu (wynagrodzenie obrońcy z urzędu): jeżeli sąd ustanawia obrońcę z urzędu, jego wynagrodzenie jest regulowane rozporządzeniem. 

• Koszty mediacji w sprawie karnej – należą do kosztów postępowania i ponosi je tymczasowo Skarb Państwa.  

Koszty sądowe w sprawach karnych mogą być wysokie! Bardzo często kosztowne są opinie biegłych sądowych z zakresu  medycyny sądowej i specjalistyczne ekspertyzy medyczne, z zakresu rekonstrukcji wypadków, z zakresu antropologii, ekspertyzy z informatyki śledczej i odzyskiwania danych, ekspertyzy genetyczne/badania DNA, czy też z zakresu rachunkowości i analizy finansowej.  

Kto ponosi koszty procesu karnego? 

Zgodnie z art.  626 § 1 Kodeksu Postępowania Karnego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie Sąd określa, kto i w jakiej części ponosi koszty procesu. Jeżeli w tym orzeczeniu nie zamieszczono rozstrzygnięcia o kosztach, jak również gdy zachodzi konieczność dodatkowego ustalenia ich wysokości lub rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wykonawczego, osobne orzeczenie w tym przedmiocie wydaje sąd pierwszej instancji, sąd odwoławczy, a w zakresie dodatkowego ustalenia wysokości kosztów także referendarz sądowy właściwego sądu. 

Skarb Państwa tymczasowo pokrywa wydatki związane z prowadzeniem postępowania karnego. Ostateczne obciążenie kosztami następuje dopiero w orzeczeniu kończącym sprawę – wyroku lub postanowieniu. Zatem, kto ponosi koszty postępowania karnego? Zasadniczo ciężar kosztów postępowania karnego ponosi ta strona, dla której wynik postępowania jest niekorzystny.  

Koszty procesu karnego – publiczne oskarżenie: 

• W toku postępowania Skarb Państwa tymczasowo pokrywa wszystkie wydatki i opłaty.  

• Jeżeli oskarżony zostanie skazany, Sąd zazwyczaj obciąży go kosztami postępowania  w części lub całości i wymierzy mu opłatę. Sąd jednakże może nie obciążać oskarżonego kosztami procesu.  

• Od skazanego w sprawach z oskarżenia publicznego Sąd zasądza koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa oraz wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego. 

• W przypadku uniewinnienia to oskarżonemu przysługuje zwrot kosztów postępowania, w tym zwrot wynagrodzenia adwokata, a koszty postępowania karnego ponosi Skarb Państwa.  

Koszty procesu karnego – oskarżenie prywatne: 

• W sprawach prywatnoskargowych osoba wnosząca prywatny akt oskarżenia uiszcza zryczałtowaną opłatę wstępną.  

• Jeśli wyrok końcowy będzie skazujący, to skazany (oskarżony) zazwyczaj ponosi koszty procesu, w tym te, które oskarżyciel prywatny wcześniej uiszczał, a także wynagrodzenie adwokata. 

• Od skazanego w sprawach z oskarżenia prywatnego Sąd zasądza na rzecz oskarżyciela prywatnego poniesione przez niego koszty procesu, a na rzecz Skarbu Państwa wydatki, od których uiszczenia oskarżyciel został zwolniony lub w razie rozpoznania sprawy bez ich uiszczenia. 

• W przypadku uniewinnienia lub umorzenia – koszty procesu co do zasady ponosi oskarżyciel prywatny, a oskarżony otrzymuje zwrot.  

W praktyce Sąd może także rozdzielić koszty postępowania między strony lub nie obciążać kosztami ze względu na okoliczności sprawy. Kiedy Sąd rozdzieli koszty procesu? Kiedy Sąd nie obciąży oskarżonego kosztami postępowania? Np. przez wzgląd na słuszność, współudział innych osób, czy szczególne warunki rodzinno-majątkowe. Wielokrotnie już w mowie końcowej adwokat specjalizujący się w sprawach karnych przedstawia Sądowi argumenty przemawiające za odstąpieniem od obciążania lub zwolnieniem oskarżonego od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Warto także pamiętać, że istnieje możliwość rozłożenia kosztów postępowania na raty, co ułatwi spłatę należności sądowych.  

Jaki jest termin na zapłacenie kosztów sądowych? 

Zgodnie z art.  206 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego Sąd wzywa osobę zobowiązaną do uiszczenia kosztów sądowych po uprawomocnieniu wyroki i wyznacza termin 30 dni. Spłaty należy dokonać jednorazowo. Co grozi za niezapłacenie kosztów postępowania? Ten sam przepis stanowi, że w razie bezskutecznego upływu terminu 30 dni należności te ściąga się w drodze egzekucji, czyli przez komornika.  

Jeżeli jesteś w trudnej sytuacji i nie posiadasz takich wolnych środków to dobry adwokat karnista we Wrocławiu na pewno znajdzie rozwiązanie i wyjście z tej sytuacji. Z doświadczenia adwokatów z naszej Kancelarii Adwokackiej wynika, że nie warto ignorować takiego wezwania, ponieważ egzekucja kosztów postępowania karnego przez komornika wiąże się z dodatkowymi kosztami i zajęciem rachunku bankowego lub wynagrodzenia za pracę.  

Czy można rozłożyć koszty procesu i należności sądowe na raty? 

Zastanawiasz się, czy da się rozłożyć koszty postępowania karnego na raty? Tak, rozłożenie kosztów na raty jest możliwe. W tym celu skazany lub adwokat jako obrońca  musi złożyć do Sądu wniosek o rozłożenie kosztów postępowania na raty. Rozłożenie należności i kosztów sądowych na raty jest możliwe, jeżeli natychmiastowa spłata kosztów pociągnęłaby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki.  

Zasadą jest, że Sąd może rozłożyć koszty postępowania na raty na czas nieprzekraczający 1 roku, czyli 12 rat. W wyjątkowych sytuacjach, gdy wysokość kosztów procesu karnego jest znaczna, można rozłożyć raty na okres do 3 lat, czyli maksymalnie 36 comiesięcznych rat. Sąd wydaje postanowienie w sprawie rozłożenia na raty, które nie wymaga obecności stron na posiedzeniu. Warto pamiętać, że w przypadku odmowy rozłożenia spłaty należności sądowych na raty można złożyć zażalenie, w czym pomoże adwokat specjalizujący się w sprawach karnych.  

Podsumowując, rozłożenie na raty kosztów postępowania karnego stanowi formę wsparcia finansowego dla osób, które nie są w stanie jednorazowo pokryć nałożonych opłat. Prawidłowo sporządzony wniosek o spłacenie kosztów w ratach oraz profesjonalna reprezentacja przez adwokata zwiększają szanse na pozytywne rozstrzygnięcie tej kwestii. Warto walczyć o rozłożenie kosztów na raty w sprawach karnych i dopilnować terminowych płatności – Sąd może odwołać rozłożenie na raty, gdy skazany uchybił terminowi płatności choćby jednej raty, chyba że wykaże, iż nastąpiło to z przyczyn od niego niezależnych. 

Wniosek o rozłożenie należności sądowych na raty  

Rozłożenie kosztów procesu na raty nie jest automatyczne –  skazany musi złożyć do sądu odpowiedni wniosek. Nie istnieje jeden dobry wzór wniosku o rozłożenie należności sądowych na raty – wniosek o rozłożenie należności sądowych na raty powinien zawierać opis indywidualnej sytuacji, propozycję spłaty i uzasadnienie wykazujące, że natychmiastowe wykonanie grzywny lub zapłaty kosztów spowodowałoby zbyt ciężkie skutki finansowe dla skazanego lub jego rodziny. Przykładowo, może to być groźba utraty środków do życia lub leczenia, czy konieczność sprzedaży majątku. Warto dołączyć dokumenty potwierdzające sytuację materialną, takie jak zaświadczenia o dochodach, rachunki, listę miesięcznych wydatków oraz innych zobowiązań finansowych skazanego i jego najbliższych. 

Wniosek musi być dobrze przygotowany i zawierać szczegółowe dane dotyczące dochodów i wydatków, dzięki czemu Sąd może właściwie ocenić zasadność rozłożenia kosztów na raty i wydać korzystne postanowienie dla skazanego. Z tego względu wielu skazanych we Wrocławiu decyduje się skorzystać z pomocy dobrego adwokata, który pomoże jak najmniej boleśnie i w pełni prawidłowo wykonać wyrok karny. 

Czy i kiedy możliwe jest umorzenie kosztów procesu karnego? 

Tak, całkowite lub częściowe umorzenie kosztów postępowania karnego jest możliwe, ale tylko w szczególnych okolicznościach, tj. gdy:  

• skazany nie uiścił kosztów z niezależnych przyczyn powstałych po obciążeniu kosztami, 

• spłacenie należności okazało się niemożliwe lub stało się niecelowe, 

• rozłożenie należności na raty nie byłoby wystarczające.  

W takiej szczególnej sytuacji Sąd może koszty umorzyć w części, a wyjątkowo – nawet w całości. Sąd wcześniej nie musi kierować kosztów do egzekucji, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna. Ocena jest indywidualna i zależy od konkretnego stanu faktycznego. W praktyce oznacza to, że nawet gdy państwo poniosło wydatki na prowadzenie postępowania, sąd może zdecydować, aby tego ciężaru nie przenosić na oskarżonego. Wniosek o umorzenie kosztów procesu w sprawie karnej wymaga odpowiedniego uzasadnienia i jeszcze trudniejszej sytuacji majątkowej skazanego, niż wniosek o rozłożenie kosztów postępowania na raty.  

Zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie karnej 

Czy i kiedy Sąd może zwolnić z kosztów w sprawie karnej? Warto pamiętać, że Kodeks postępowania karnego przewiduje możliwość zwolnienia (całkowitego lub częściowego) od kosztów sądowych jeszcze w trakcie trwania sprawy. Jest to możliwe, gdy uiszczenie opłat byłoby nadmiernie uciążliwe z uwagi na sytuację rodzinną lub majątkową. Jak ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie karnej? Jakie dokumenty potrzebne do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych? Wniosek o zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych składa się do Sądu prowadzącego sprawę i powinien być poparty oświadczeniem o stanie majątkowym i rodzinnym – brak rzetelnych danych może skutkować odmową.  

Rola adwokata w sprawie kosztów postępowania karnego 

Adwokat specjalizujący się w prawie karnym zapewnia fachową i strategiczną obronę, która oprócz zminimalizowania odpowiedzialności karnej klienta może ograniczyć także obciążenia finansowe. Dobry adwokat udzieli wsparcia w złożeniu wniosku o odstąpienie od obciążania kosztami postępowania lub zwolnienia od obowiązku ponoszenia kosztów od początku trwania postępowania. Ponadto na etapie wykonania wyroku wyjaśni jak złożyć wniosek o rozłożenie należności sądowych na raty lub wniosek o umorzenie należności sądowych w sprawie karnej, a także jak przeprowadzić selekcję dowodów.  

Rozłożenie należności sądowych na raty? Złóż wniosek z pomocą adwokata 

Koszty postępowania sądowego w sprawach karnych obejmują zarówno koszty, jak i uzasadnione wydatki stron, w szczególności koszty obrony adwokata. W wielu przypadkach dopuszczalne jest rozłożenie grzywny lub należności sądowych i kosztów procesu na raty. Kluczowe jest właściwe poprowadzenie sprawy przez adwokata i udokumentowanie sytuacji finansowej. W efekcie możliwe jest ograniczenie ryzyka nadmiernego obciążenia kosztami lub uniknięcie obowiązku jednorazowej spłaty.  

Masz pytania o koszty postępowania karnego? Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas – Adwokat we Wrocławiu specjalizuje się w prawie karnym. Jeżeli chcesz zminimalizować obciążenie finansowe kosztami procesu w sprawie karnej, skorzystaj z porady doświadczonego adwokata z naszej Kancelarii Adwokackiej we Wrocławiu.