Proces dziedziczenia po zmarłym to nie tylko kwestia emocjonalna, ale także prawna – wymagająca precyzyjnego działania i dobrej znajomości przepisów. Jednym z najważniejszych etapów jest stwierdzenie nabycia spadku, czyli formalne potwierdzenie, kto i w jakim udziale dziedziczy po zmarłym. Bez tego dokumentu spadkobiercy nie mogą skutecznie rozporządzać majątkiem spadkowym (np. sprzedać nieruchomości, wypłacić środków z konta bankowego czy przepisać pojazdu).

Czym jest stwierdzenie nabycia spadku?

Stwierdzenie nabycia spadku to postępowanie sądowe, w wyniku którego sąd ustala, kto i w jakiej części dziedziczy spadek po zmarłej osobie (spadkodawcy). Kończy się ono wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jest to formalny dokument potwierdzający, że konkretne osoby stały się spadkobiercami z mocy prawa (ustawy) lub testamentu. To postanowienie wydawane przez sąd daje legitymację prawną do dysponowania majątkiem zmarłego: od zaciągania kredytów, przez dysponowanie nieruchomością, sprzedaż samochodu, aż po odzyskanie środków z rachunków bankowych. Stwierdzenie nabycia spadku można przeprowadzić także u notariusza – w formie aktu poświadczenia dziedziczenia. Obie te formy mają równą moc prawną.
Sąd czy notariusz – co wybrać? Wybór zależy od okoliczności: jeśli pomiędzy spadkobiercami nie ma sporu – możliwe jest skorzystanie z postępowania sądowego lub z usług notariusza. W przypadku konfliktu lub niejasności – konieczna będzie droga sądowa.

Rola adwokata w postępowaniu spadkowym.

Sprawy spadkowe bardzo często są wielowątkowe i złożone. Problem pojawia się już na początku przy ustaleniu właściwego Sądu, szczególnie, gdy w danym mieście siedzibę ma kilka Sądów o różnych właściwościach, np. w takim mieście jak Wrocław. Adwokat będzie wiedział w jaki sposób ustalić właściwy Sąd, co pozwoli uniknąć przedłużenia postępowania ze względu na skierowanie wniosku do niewłaściwego Sądu i jego przekazywanie.
Adwokat prowadzący sprawę spadkową nie tylko sporządza poprawny wniosek, ale również:

• analizuje stan prawny (testament, pokrewieństwo, zobowiązania),
• ustala krąg spadkobierców i podstawę dziedziczenia,
• przygotowuje wniosek o stwierdzenie nabycia spadku oraz dowody,
• rozwiązuje kwestie prawne związane z testamentem, wydziedziczeniem, niegodnością dziedziczenia i zachowkiem,
• składa wniosek i reprezentuje klienta przed sądem lub notariuszem,
• koordynuje dział spadku i pomaga w formalnościach powykonawczych (księgi wieczyste, ZUS, Urząd Skarbowy).

Profesjonalna pomoc adwokata może znacznie ułatwić i przyspieszyć rozpoznanie sprawy. Nasza Kancelaria Adwokacka z Wrocławia oferuje kompleksowe wsparcie w sprawach spadkowych, zarówno prostych, jak i skomplikowanych.

Ustalenie kręgu spadkobierców

Duże znaczenie ma precyzyjne wskazanie wszystkich osób uprawnionych do spadku, ponieważ Sąd w postanowieniu musi wymienić wszystkich spadkobierców i ich udziały w spadku. Może uwzględnić także zapisy windykacyjne, zapisobierców zwykłych czy zapisobierców dalszych.

Wyróżniani są:

• spadkobiercy ustawowi (małżonek, zstępni, rodzice),
• spadkobiercy testamentowi (osoby wskazane w testamencie),
• zapisobiorcy (zwykli i windykacyjni) oraz osoby uprawnione do zachowku.

Dowody niezbędne do ustalenia kręgu spadkobierców to odpisy aktów stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa, zgonu), testament, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo. Sąd jest zobowiązany do ustalenia wszystkich uczestników postępowania i umożliwienia im zajęcia stanowiska w sprawie, więc przy powzięciu wiedzy o ich istnieniu wzywa do udziału w postępowaniu na każdym etapie sprawy.

Właściwy sąd spadkowy

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się do Sądu Rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jest to pojęcie dostarczające wielu problemów, ponieważ różnie może być odbierane miejsce ostatniego zwykłego pobytu. Może okazać się, że zmarły, który spędził całe życie w jednym miejscu (np. Wrocław) przeprowadził się w ostatnich miesiącach życia do domu spokojnej starości w innej miejscowości (np. Trzebnica). W takiej sytuacji właściwy będzie Sąd ostatniego pobytu (Sąd Rejonowy w Trzebnicy), a nie ten ze stałego miejsca zamieszkania (jeden z Sądów Rejonowych we Wrocławiu). Z kolei jeżeli miejsce zwykłego pobytu było poza granicami kraju lub nie da się tego ustalić – wniosek należy złożyć do sądu miejsca, gdzie znajduje się majątek lub jego część.

Dziedziczenie ustawowe i testamentowe.

Jednym z pierwszy kroków, które wykonuje adwokat w sprawie spadkowej, a w toku postępowania bada również Sąd, jest ustalenie podstawy dziedziczenia – czy dziedziczenie następuje na podstawie ustawy (brak testamentu) czy na podstawie testamentu. Wyróżnia się dwa rodzaje dziedziczenia:

• Dziedziczenie ustawowe – następuje według zasad opisanych w art. 931 i następnych Kodeksu Cywilnego. Krąg spadkobierców obejmuje w pierwszej kolejności dzieci i małżonka spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych – jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli natomiast dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku jego udział spadkowy przypada jego dzieciom w częściach równych. W razie braku zstępnych (dzieci) spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice, a w dalszej kolejności inni krewni: rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, dziadkowie, pasierbowie, czy wreszcie gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
• Dziedziczenie testamentowe – spadkodawca jeszcze za życia może rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci przez testament.  Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy, który może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Zdolność testowania (sporządzenia i odwołania testamentu) ma tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela. Testament obarczony przesłanką nieważności wymienioną w Kodeksie Cywilnym nie będzie podstawą do ustalenia kręgu spadkobierców. Testament może zawierać zapis windykacyjny, przekazujący konkretną rzecz na rzecz zapisobiercy.

Co to jest testament? Rodzaje testamentów.

Testament to dokument, w którym osoba (spadkodawca) rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Wyróżnia się następujące rodzaje testamentów:

Testament zwykły – pisemny:

• holograficzny – napisany w całości pismem ręcznym przez spadkodawcę, podpisany i opatrzony datą.
• allograficzny – polegający na oświadczeniu w obecności dwóch świadków ostatniej woli ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spisuje się w protokole z podaniem daty, odczytaniem w obecności świadków i złożeniem podpisów pod protokołem przez spadkodawcę, osobę, wobec której wola została oświadczona oraz przez świadków.
• notarialny – sporządzony w formie aktu notarialnego.

Testament szczególny:

• ustny – w razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Jeden ze świadków albo osoba trzecia powinna spisać oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
• podróżny – podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, a następnie pismo w obecności świadków jest odczytywane i podpisane przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę lub jego zastępcę.
• Wojskowy – jest to szczególna forma testamentów wojskowych określona rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej wydanym w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.

Czy można odrzucić spadek? Sposoby nabycia spadku, odrzucenie spadku.

Spadkobierca nie ma obowiązku przyjęcia spadku. Nie ma tutaj także znaczenia podstawa dziedziczenia – ustawowe lub testamentowe. Ma on trzy możliwości

• Przyjęcie spadku wprost – spadkobierca przyjmuje cały spadek i wiążącą się z tym pełną odpowiedzialność za długi spadkowe całym swoim majątkiem.
• Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – spadkobierca nie przyjmuje całego spadku, a tym samym nie ponosi pełnej odpowiedzialności za zobowiązania zmarłego. Ponosi on odpowiedzialność za długi tylko do wartości aktywów spadkowych.
• Odrzucenie spadku – spadkobierca nie nabywa praw ani obowiązków spadkowych. Wbrew obiegowej opinii sprawa się nie kończy, lecz spadek przechodzi na dalszych spadkobierców, w tym również dzieci spadkobiercy, który spadek odrzucił.

Termin na złożenie oświadczenia spadkowego, czyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Do zachowania terminu wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie wiąże się z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Wydziedziczenie i niegodność dziedziczenia.

Z postępowaniem spadkowym mogą wiązać się także sytuacje, w których pewna osoba nie może lub nie powinna nabyć spadku.
Wydziedziczenie to wyraźne pozbawienie zstępnych (dzieci, wnuków) prawa do zachowku dokonane przez spadkodawcę w testamencie. Jeśli testament zawiera zapis o wydziedziczeniu, sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku bada, czy zostały spełnione przesłanki ustawowe, tj. czy dana osoba rzeczywiście:

• uporczywie postępowała w sposób sprzeczny z wolą spadkodawcy,
• rażąco naruszała obowiązki rodzinne,
• dopuściła się rażącej niewdzięczności.

Niegodność dziedziczenia – ma na celu wyłączenie od dziedziczenia osób, które swoim działaniem ciężko zawiniły wobec spadkodawcy – np. popełniły przestępstwo przeciwko niemu, podstępnie wpłynęły na treść testamentu lub go zniszczyły. Zarzut niegodności wymaga zgromadzenia dowodów i może być podniesiony w postępowaniu spadkowym. Sąd nie bada niegodności z urzędu – w tym zakresie wymagana jest inicjatywa innego zainteresowanego uczestnika.

Jakie dowody w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku?

W zależności od charakteru sprawy dowody w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku mogą mieć różny charakter. Najczęściej są to:

• akt zgonu spadkodawcy,
• dokumenty stanu cywilnego (akty małżeństwa, urodzenia, zgonu),
• testament (oryginał lub uwierzytelniony odpis),
• spis inwentarza – majątku (odpisy z ksiąg wieczystych, wyciągi bankowe, dokumentacja pojazdów),
• dokumenty dotyczące wydziedziczenia/niegodności (zeznania świadków, korespondencja, e-maile).

Należy także załączyć oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo wskazać, że wszyscy znani spadkobiercy już takie oświadczenia złożyli.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku – wzór.

Jak napisać wniosek o nabycie spadku? Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien zostać złożony na piśmie i zawierać:

1. Nagłówek – miejscowość i data,
2. Wskazanie właściwego miejscowo i rzeczowo Sądu (np. Sąd Rejonowy Wrocław-Fabryczna)
3. Dane wnioskodawcy i uczestników – imię, nazwisko, PESEL, adres,
4. Informacja o śmierci spadkodawcy i jego dane – imię, nazwisko, data i miejsce zgonu,
5. Tytuł pisma – np. „Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku” lub „…oraz dział spadku i zniesienie współwłasności”;
6. Wnioski – o stwierdzenie nabycia spadku, stwierdzenie zapisu windykacyjnego, dział spadku, zniesienie współwłasności, wnioski dowodowe,
7. Wskazanie podstawy dziedziczenia (ustawa/testament),
8. Uzasadnienie – okoliczności śmierci, rodzaj dziedziczenia, wskazanie przepisów (art. 1025 k.c., art. 681 k.p.c.), krąg spadkobierców, testament, oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku, niekiedy opis majątku i zgodna propozycja podziału,
9. Wykaz załączników – akty stanu cywilnego, testament, spis majątku, pełnomocnictwo, potwierdzenie dokonania opłaty sądowej oraz opłaty za zarejestrowanie w Rejestrze Spadków,
10. Podpis – wnioskodawcy lub pełnomocnika,

Wniosek należy złożyć w kilku egzemplarzach: jeden oryginał dla Sądu i po jednym odpisie dla każdego uczestnika. Po złożeniu wniosku sąd wyznaczy posiedzenie (rozprawę), przesłuchuje uczestników, bada dokumenty i wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Co się dzieje, gdy po prawomocnym stwierdzeniu nabycia spadku znajdzie się testament?

Zdarza się, że po prawomocnym stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie ustawy, ujawniony zostaje testament. Może być również sytuacja odwrotna – stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie testamentu, który później okazał się nieważny, albo ujawniono inny testament. W takiej sytuacji możliwe jest złożenie wniosku o zmianę lub uchylenie postanowienia – zgodnie z art. 679 Kodeksu Postępowania Cywilnego. Jednakże, jeżeli brało się udział w pierwotnym postępowaniu, można żądać zmiany postanowienia tylko wtedy, gdy nie było możliwe powołanie dowodu w pierwotnym postępowaniu. Wniosek o zmianę należy złożyć przed upływem roku od dnia, w którym powzięta została wiedza o nowym dowodzie i powstała taka możliwość.
Sąd rozpatrzy sprawę na nowo i stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym – może zmienić wcześniejsze postanowienie (np. wskazać innego spadkobiercę lub zmienić udziały). Dlatego zawsze warto przed złożeniem wniosku upewnić się, czy testament rzeczywiście nie istnieje – np. zapytać w sądzie lub u notariusza.

Nabyłem spadek – co dalej? Dział spadku.

Po uzyskaniu postanowienia o nabyciu spadku lub aktu notarialnego (aktu poświadczenia dziedziczenia) można przejść do działu spadku, czyli fizycznego podziału majątku i zniesienia współwłasności. Stwierdzenie nabycia spadku nie oznacza automatycznego fizycznego podziału majątku spadkowego. Współwłasność trwa aż do działu spadku, który może nastąpić w drodze postępowania sądowego (wniosek o dział spadku). Jest to postępowanie możliwe do zainicjowania zarówno wtedy, gdy między spadkobiercami jest spór, jak również wtedy, gdy maja oni zgodne stanowiska. Alternatywnym rozwiązaniem jest umowny dział spadku w drodze pisemnej umowy (jeśli nie ma nieruchomości) lub aktu notarialnego (jeśli są nieruchomości).

Kiedy możliwy jest wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku?

Sąd może dokonać działu spadku w ramach postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, gdy uczestnicy złożą zgodny wniosek co do sposobu podziału majątku. Brak zgody któregokolwiek z uczestników wyklucza możliwość dokonania działu spadku i wiąże się z osobnym postępowaniem.

Sprawa spadkowa – Kancelaria Adwokacka Wrocław

Stwierdzenie nabycia spadku to niezbędny krok w procesie dziedziczenia i uporządkowania spraw po zmarłym. Ustalenie kręgu spadkobierców, poprawne przygotowanie wniosku i dowodów, dobrze przygotowany wniosek i znajomość procedur znacznie przyspieszają postępowanie. Należy pamiętać także o możliwości wyboru formy nabycia spadku (wprost, odrzucenie, przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), ponieważ jest to szczególnie istotne przy długach spadkowych. Dlatego w procesie dziedziczenia warto korzystać z pomocy dobrego adwokata, który czuwa nad interesem klienta od początku do końca i poprowadzi postępowanie spadkowe krok po kroku. Profesjonalne wsparcie prawne minimalizuje ryzyko błędów i przyspiesza postępowanie, co jest szczególnie ważne w tak delikatnych sprawach.

Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej skontaktuj się z naszą Kancelarią Adwokacką z Wrocławia – oferujemy kompleksowe wsparcie w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, również w trudnych i spornych sytuacjach.