Czy wiesz, co naprawdę oznacza zatrzymanie prawa jazdy i czym różni się od zakazu prowadzenia pojazdów? Czy wiesz, za jakie przewinienia możesz stracić prawo jazdy? Jak postępować, gdy nastąpił zwrot prawa jazdy albo upłynął czas obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów? Czy możesz ubiegać się o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów?
W tym obszernym poradniku wyjaśniamy krok po kroku:
- czym różni się zatrzymanie prawa jazdy od zakazu prowadzenia pojazdów,
- jakie pojazdy można prowadzić w czasie obowiązywania zakazu,
- co grozi za jazdę mimo zakazu,
- jak sprawdzić, czy masz zakaz prowadzenia pojazdów,
- jak wygląda procedura odzyskania prawa jazdy po upływie zakazu.
Jako Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas z siedzibą we Wrocławiu od lat pomagamy kierowcom w tego typu sprawach – zarówno na etapie postępowania przed policją i prokuratorem, jak i w trakcie procesu sądowego oraz procedury odzyskiwania prawa jazdy.
Zatrzymanie prawa jazdy a zakaz prowadzenia pojazdów – podstawowa różnica
Zatrzymanie prawa jazdy jest czynnością procesową lub administracyjną. Najczęściej dokument prawa jazdy fizycznie trafia w ręce organu (np. policji) i przez określony czas nie możesz go używać. Pamiętaj, że fizyczne zatrzymanie dokumentu nie jest konieczne. W każdym przypadku zatrzymanie prawa jazdy wiąże się bowiem z wprowadzeniem informacji do Centralnej Ewidencji Kierowców (CEK). To właśnie ten wpis stanowi istotę „zatrzymania prawa jazdy”.
Kiedy dochodzi do zatrzymania prawa jazdy? Najczęściej ma to miejsce:
- przy prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka,
- przy poważnych wykroczeniach (np. niezatrzymaniu się do kontroli, nieudzieleniu pomocy ofierze wypadku, przekroczeniu prędkości w obszarze zabudowanym o ponad 50 km/h),
- w przypadku przekroczenia liczby punktów karnych (20 punktów w okresie pierwszego roku od wydania prawa jazdy, 24 punktów karnych w okresie powyżej jednego roku od wydania prawa jazdy),
- przy przewożeniu większej liczby pasażerów niż określona w dowodzie rejestracyjnym lub wynikająca z konstrukcji pojazdu,
- gdy upłynął termin ważności prawa jazdy.
Powyższa kwestia została szczegółowo uregulowana w przepisie art. 135 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tj. Dz.U. z 2024 r. poz. 1251), a podane powyżej przykłady mają wyłącznie charakter ilustracyjny.
Z kolei zakaz prowadzenia pojazdów to środek karny orzekany przez sąd w postępowaniu karnym na podstawie art. 42 k.k., zaś w postępowaniu wykroczeniowym na podstawie art. 28 i 29 k.w. – w każdym przypadku w powiązaniu z konkretnym przepisem typizującym czyn zabroniony.
Przykład:
Art. 42 § 2 k.k. „Sąd orzeka, na okres nie krótszy niż 3 lata, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w § 1 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, art. 174 lub art. 177 lub po takim zdarzeniu, a przed poddaniem go przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia zawartości alkoholu lub środka odurzającego w organizmie, spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający”.
w powiązaniu z:
Art. 178a § 1 k.k. „Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
Kluczowa różnica: zatrzymanie prawa jazdy może być tymczasowe i nie zawsze musi prowadzić do zakazu prowadzenia pojazdów. Zakaz prowadzenia pojazdów zawsze wynika z orzeczenia sądu i jest formalnym pozbawieniem uprawnień na określony czas, podczas którego prawo jazdy jest zatrzymywane oraz nie jest dopuszczalne wydanie nowego prawa jazdy.
Zakaz prowadzenia pojazdów – czym można jeździć?
Treść zakazu określa w każdym przypadku Sąd w wyroku skazującym za dane wykroczenie albo przestępstwo. Orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów może dotyczyć:
- wszystkich pojazdów mechanicznych – upraszczając można stwierdzić, że wtedy nie możesz prowadzić żadnego pojazdu wyposażonego w silnik,
- pojazdów mechanicznych określonego rodzaju – sąd powinien zakreślić zakres obowiązywania zakazu, np. poprzez wskazanie „w ruchu lądowym”, a na wyższym poziomie szczegółowości, np. poprzez wskazanie „samochodów osobowych”,
- wszystkich pojazdów – co oznacza, że zakaz będzie dotyczył także pojazdów niemechanicznych (np. rowerów).
Prawo wykroczeń ani prawo karne nie posiadają własnych definicji pojazdu mechanicznego. Natomiast ustawa – Prawo o ruchu drogowym zawiera definicje innych kategorii pojazdów (np. pojazdów silnikowych), co nie odpowiada potrzebom prawa karnego. Stąd na gruncie prawa wykroczeń i prawa karnego doszło do wypracowania autonomicznego rozumienia pojęcia pojazdów mechanicznych.
Sąd Najwyższy w wyroku z 11.02.2021 r., w sprawie pod sygnaturą II KK 227/19 wskazał, że: „Wykładnia językowa art. 42 § 1a pkt 1 k.k. wyraźnie określa, że w warunkach określonych tym przepisem, zakazem obejmuje się prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. W doktrynie prezentowane jest stanowisko, że pojazdem mechanicznym jest każdy pojazd, który z racji swojej konstrukcji jest poruszany siłą mechaniczną pochodzącą z silnika, a więc i skuter. Definicja ta dotyczy każdego pojazdu poruszającego się w każdej strefie ruchu: lądowego, wodnego i powietrznego”.
Zakaz prowadzenia pojazdów a jazda samochodem
Jeżeli zakaz obejmuje samochody osobowe, co raczej należy uznać za normę, ich prowadzenie w okresie obowiązywania zakazu jest nie tylko pogwałceniem zakazu, ale również nowym przestępstwem.
Art. 244 k.k. „Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu (…) prowadzenia pojazdów (…) podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Przy czym pamiętaj, że naruszenie zakazu wiąże się z orzeczeniem dodatkowego zakazu, o czym stanowi niżej przywołany przepis:
Art. 42 § 1a k.k. „Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie skazania za przestępstwo określone w (…) art. 244, jeżeli czyn sprawcy polegał na niezastosowaniu się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych”.
Ważne: nawet krótki przejazd czy nawet tylko „przestawienie auta” stanowi złamanie zakazu.
Okoliczności popełnienia czynu zabronionego mają niebagatelne znaczenie dla rodzaju i wymiaru odpowiedzialności prawnej. Jeżeli potrzebujesz pomocy doświadczonej kancelarii, skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką Majchrzak Panas. Udzielimy Ci niezbędnych wyjaśnień, przedstawimy najlepsze rekomendacje i zapewnimy profesjonalną obronę.
Jazda samochodem pomimo zatrzymania prawa jazdy
Jeżeli Twój dokument prawa jazdy został zatrzymany, ale nie ma jeszcze decyzji starosty o cofnięciu uprawnień ani wyroku sądu o zakazie prowadzenia pojazdów, nie możesz poruszać się samochodem. Naturalnie jest to inna sytuacja od opisanej powyżej (naruszenia zakazu), niemniej nadal jest to czynem zabronionym.
W takim przypadku dopuszczasz się wykroczenia z art. 94 § 1 k.w. „Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadzi pojazd mechaniczny, nie mając do tego uprawnienia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1500 złotych”.
Pamiętaj! Popełnienie wykroczenia z art. 94 § 1 k.w. skutkuje obligatoryjnym orzeczeniem zakazu prowadzenia pojazdów.
Zakaz prowadzenia pojazdów a jazda rowerem, rowerem elektrycznym lub hulajnogą elektryczną
Osoba objęta zakazem prowadzenia pojazdów mechanicznych może legalnie poruszać się rowerem, rowerem elektrycznym (spełniającym określone normy mocy i prędkości), a także hulajnogą elektryczną. Hulajnoga elektryczna i rower elektryczny nie są zaliczane do pojazdów mechanicznych, jeśli spełniają odpowiednie warunki techniczne i dlatego ich prowadzenie nie narusza tego zakazu.
- Rower: nie jest uważany za pojazd mechaniczny, a zatem poruszanie się nim nie może naruszać zakazu.
- Rower elektryczny: jest traktowany podobnie jak zwykły rower pod warunkiem, że ma silnik o mocy do 250 W i prędkość wspomagania nie przekracza 25 km/h.
- Hulajnoga elektryczna: to osobna kategoria pojazdu od roweru czy roweru elektrycznego. Zgodnie z definicją legalną jest pojazdem napędzanym elektrycznie, dwuosiowym, z kierownicą, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczonym do poruszania się wyłącznie przez kierującego znajdującego się na tym pojeździe.
Gdzie sprawdzić, czy mam zakaz prowadzenia pojazdów?
Przede wszystkim informacji o obowiązującym zakazie prowadzenia pojazdów poszukiwać należy w wyroku sądu, a jeżeli nie posiadasz odpisu wyroku, w informacji wydawanej przez Krajowy Rejestr Karny.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że co do zasady sądy karne nie wydają i nie wysyłają odpisów wyroków z urzędu. Zatem skazany powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o sporządzenie i doręczenie odpisu wyroku.
Dobrym źródłem wiedzy jest informacja z Krajowego Rejestru Karnego. W wydruku znajdziesz informacje o wszystkich orzeczonych wobec Ciebie wyrokach karnych zawierających rozstrzygnięcia o karach i środkach karnych. Jeżeli orzeczono wobec Ciebie środek karny zakazu prowadzenia pojazdów to taka informacja na pewno znajdzie się na wydruku.
Nie mniej skutecznym (a być może najwygodniejszym narzędziem) jest informacja z Centralnej Ewidencji Kierowców. Wystarczy wpisać do elektronicznego formularza imię i nazwisko oraz numer blankietu prawa jazdy, aby uzyskać wgląd w podstawowe informacje o ważności uprawnień. Poniżej został zamieszczony link do tego formularza:
https://moj.gov.pl/uslugi/engine/ng/index?xFormsAppName=UprawnieniaKierowcow&xFormsOrigin=EXTERNAL
Zaliczenie okresu zatrzymania prawa jazdy na poczet zakazu
Art. 63 § 4 k.k. stanowi, że: „Na poczet orzeczonego środka karnego, o którym mowa w art. 39 pkt 3, zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego odpowiedniego dokumentu”. Podobną regulację odnajdziemy w Kodeksie wykroczeń – art. 29 § 4 k.w. stanowi bowiem, że: „Na poczet zakazu prowadzenia pojazdów zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu”.
Oznacza to, że w każdym przypadku, gdy dojdzie do zatrzymania prawa jazdy, a w późniejszym czasie do orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, okres faktycznego pozbawienia uprawnień należy zaliczyć na poczet orzeczonego środka karnego. W praktyce ma to niebagatelne znaczenie, ponieważ pomiędzy zatrzymaniem przez policję, a uprawomocnieniem się wyroku sądu może upłynąć od kilku do nawet kilkunastu miesięcy.
Jeżeli towarzyszą Ci obawy, czy będziesz w stanie dopilnować wszystkich istotnych dla Ciebie rozstrzygnięć, skorzystaj z pomocy adwokata. Nasza Kancelaria może Ci pomóc. Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw tego rodzaju. Skontaktuj się z nami.
Skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów
Skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów jest formalnie możliwe po upływie połowy okresu, na który orzeczono ten środek, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a zakaz był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok. Jednakże skrócenie nie dotyczy przypadków skazania za prowadzenie w stanie nietrzeźwości lub jazde pod wpływem środków odurzających.
Wówczas od strony formalnej nie ma możliwości skrócenia czasu obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów, natomiast istnieje możliwość zmiany formy wykonywania tego środka karnego. Jeżeli jesteś zainteresowany uzyskaniem szczegółowych informacji w tym temacie, zapraszamy do naszego wpisu blogowego poświęconego tematyce jak odzyskać prawo jazdy, czyli blokada alkoholowa zamiast zakazu prowadzenia pojazdów.
Minął zakaz prowadzenia pojazdów – co dalej?
Po wykonaniu środka karnego należy sprawdzić, czy wymagane jest ponowne zdanie egzaminu. Jeśli zakaz obowiązywał powyżej roku, to zgodnie z przepisem art. 49 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (tj. Dz.U. z 2024 r. poz. 1210), dla wydania dokumentu niezbędne jest złożenie z wynikiem pozytywnym egzaminu państwowego na daną kategorię uprawnień. Jeśli zakaz obowiązywał do maksymalnie jednego roku, wówczas wystarczy zwrócenie się do właściwego miejscowo starosty, a w przypadku miast na prawach powiatu – prezydenta miasta, o wydanie blankietu prawa jazdy.
Osoba, która odbyła zakaz prowadzenia pojazdów powyżej roku, zdaje ponownie egzamin państwowy na prawo jazdy, który obejmuje zarówno część teoretyczną, jak i praktyczną. Egzamin ten jest taki sam jak dla osoby, która przystępuje do niego po raz pierwszy, czyli musi spełnić identyczne wymagania i zdać te same egzaminy.
Dodatkowo osoba taka musi spełnić inne warunki, jak przejście badań lekarskich i psychologicznych oraz ukończenie kursu reedukacyjnego, zanim będzie mogła przystąpić do egzaminu i uzyskać prawo jazdy ponownie.
Podsumowanie
Zatrzymanie prawa jazdy i zakaz prowadzenia pojazdów to poważne ograniczenia, których naruszenie może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi. Warto zabezpieczyć się na wypadek ewentualnej pomyłki, aby nie pogorszyć swojej sytuacji przez nieuwagę czy niedopatrzenie.
Jeśli zatrzymano Twoje prawo jazdy, grozi Ci zakaz prowadzenia pojazdów albo już orzeczono wobec Ciebie ten środek karny, skontaktuj się z naszą Kancelarią. Kancelaria Adwokacka Majchrzak Panas z Wrocławia jest gotowa pomóc w każdym z tych przypadków. Oferujemy pełne wsparcie w postępowaniach karnych, wykroczeniowych i administracyjnych. Skontaktuj się z nami, aby chronić swoje prawa i szybciej wrócić za kierownicę.
